Ngân hàng Nhật Bản tấp nập rót vốn cho startup, kỳ vọng tạo ‘kỳ lân’ Hiện ngân hàng và tổ chức tài chính Nhật Bản đang chuyển hướng, rót thêm vốn cho các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn trưởng thành trên 10 năm trước khi những startup lên sàn (IPO). Theo các nhà phân tích, động thái này sẽ giải quyết tình trạng khát vốn giai đoạn cuối, vốn được xem là một cản trở khiến các startup tăng trưởng lên quy mô lớn hơn trước khi trở thành kỳ lân khởi nghiệp Startup phát triển phần mềm robot Mujin đạt mức định giá 118.6 tỉ yên Nhật trong năm 2023, tăng 29 lần so với năm ngoái. Các sản phẩm tự động hóa ngành sản xuất và logistics của Mujin đã thu hút các nhà đầu tư định chế trong các vòng gọi vốn Vì sao hệ sinh thái khởi nghiệp Nhật Bản thua kém các nước? Startup thường được chia theo ba giai đoạn, đầu tiên là mới khởi nghiệp (dưới 5 năm), tiếp đến là tăng trưởng (6-10 năm) và trưởng thành (từ 10 năm trở lên). Giai đoạn trưởng thành đánh dấu quá trình chuyển mình thành “kỳ lân” của các startup với mức định giá từ 1 tỉ đô la trước khi niêm yết Mỹ chiếm khoảng 700 trong tổng số 1.200 kỳ lân trên thế giới tính đến tháng 10-2023. Trung Quốc có hơn 170 kỳ lân, Ấn Độ hơn 70, trong khi Nhật Bản khá ít hỏi với 7 kỳ lân. Lý giải về điều này, Chủ tịch Kazuya Oyama của Ngân hàng Sumitomo Mitsui Trust cho rằng, Mỹ làm được điều này vì có rất nhiều tiền từ các nhà đầu tư tổ chức chảy vào các công ty ở giai đoạn sau, nuôi dưỡng các kỳ lân cho xứ này Các thương vụ đầu tư mạo hiểm của Nhật Bản thường có quy mô nhỏ, đạt trung bình khoảng 4 triệu đô la Mỹ mỗi giao dịch trong năm nay, theo hãng dữ liệu Pitchbook. Con số này chỉ bằng 50% so với Trung Quốc và Ấn Độ và 1/3 so với ở Mỹ Tại Mỹ, các nhà đầu tư tìm kiếm “thỏa thuận kinh doanh tại nhà” thường tham gia các vòng gọi vốn quy mô khoảng 100 triệu đô la/thương vụ. Họ cũng tìm cách rút lui quy mô của startup vượt quá 1 tỉ đô la. Ken Kajii, đối tác quỹ đầu tư mạo hiểm Global Brain trị giá 1,8 tỉ đô la có trụ sở tại Tokyo, cho biết đầu ở Nhật Bản khoảng 10 triệu đô la, và quy mô startup khi thoái vốn cũng chỉ bằng 10% ở Mỹ Việc nuôi dưỡng startup đòi hỏi phải có đủ vốn ở giai đoạn cuối trước IPO, nhưng nguồn tài trợ giai đoạn này thường thiếu hụt ở Nhật Bản. Theo Văn phòng Nội các Nhật Bản, các công ty ở giai đoạn trưởng thành thường nhận khoảng 70-90% vốn đầu tư mạo hiểm ở Mỹ và Trung Quốc, nhưng tỷ lệ ở xứ sở mặt trời dưới 40% Các công ty khởi nghiệp Nhật Bản thường phải IPO khi còn ở quy mô khá nhỏ. Các startup tăng trưởng gọi được trung bình 1,4 tỉ yên Nhật (993.000 đô la) mỗi công ty trên Sở Giao dịch chứng khoán Tokyo (TSE) trong năm 2021, trong khi số vốn ở Mỹ có thể gấp 30 lần. Các startup tăng trưởng trên sàn TSE đạt mức định giá trung bình là 10,1 tỉ yên Nhật (70,9 triệu đô la) – khác xa so với mức trung bình 1,92 tỉ đô la ở Mỹ Những đợt IPO nhỏ tại Nhật Bản chỉ thu hút nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ, còn các nhà đầu tư định chế ít tham gia. Công ty nhỏ có mức IPO nhỏ được xem là “có quan điểm quản lý ngắn hạn” và thường không thu hút các tổ chức đầu tư lớn Hàng loạt ngân hàng, tổ chức tài chính Nhật Bản vào cuộc Thủ tướng Fumio Kishida đã cam kết nâng số vốn đầu tư hàng năm cho các startup Nhật Bản lên 10.000 tỉ yên Nhật (70 tỉ đô la) vào năm 2027, tăng gấp 10 lần mức đầu tư hiện nay. Chính phủ cũng nới lỏng nhiều quy định về vốn, visa… nhằm thu hút nhân tài nước ngoài đến lập nghiệp tại Nhật Bản Các tổ chức tài chính ngân hàng Nhật Bản cũng tấp nập mở quỹ. Nhưng con số vẫn khá khiêm tốn Ngân hàng Sumitomo Mitsui Trust có kế hoạch cung cấp tổng cộng 50 tỉ yên Nhật (350 triệu đô la Mỹ) trong giai đoạn năm tài chính 2023-2025 cho các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn cuối. Những startup này có mô hình kinh doanh vững chắc và chuẩn bị cho IPO Sumitomo Mitsui Trust Asset Management, hãng con khác của tập đoàn, sẽ thành lập một quỹ chéo để đầu tư vào các doanh nghiệp trước khi chúng ra mắt công chúng và sẽ duy trì cổ phần sau giai đoạn lên sàn Ngoài Sumitomo Mitsui Trust, các ngân hàng lớn đang bắt đầu tăng cường tài trợ cho các startup tương đối trưởng thành, tiến sâu hơn vào lĩnh vực mà trước đây các ngân hàng này tránh né khi phải đối mặt với áp lực phải cải thiện mức định giá của chính mình Tập đoàn tài chính Sumitomo Mitsui (SMFG) đã hợp tác với công ty đầu tư mạo hiểm Global Brain thành lập quỹ trị giá 30 tỉ yên Nhật cho các startup giai đoạn sau. Tập đoàn tài chính Mitsubishi UFJ sẽ ra mắt quỹ khởi nghiệp trong thời gian tới Tập đoàn tài chính Mizuho hợp tác với hãng tín dụng Upsider có trụ sở tại Tokyo để ra mắt quỹ 10 tỉ yên Nhật trong tháng 12-2023. Quỹ này sử dụng AI để đánh giá khả năng tạo lợi nhuận của startup và các mục tiêu tiềm năng khác, giúp quá trình ra quyết định của Mizuho từ một tháng còn trong một hai tuần. Trước đó, Mizuho cũng thành lập một quỹ vào tháng 8-2023, tập trung vào trái phiếu chuyển đổi từ các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn sau. Ngay sau đó, quỹ này đã đầu tư vào công ty sinh học Junten Bio trong tháng 10-2023
Tập đoàn Hitachi và Sony cho nhân viên kiêm nhiệm lẫn nhau Xu thế cho nhân viên kiêm nhiệm nhiều việc với các doanh nghiệp hợp tác đang lan rộng ở Nhật Bản trước bối cảnh sa thải hàng loạt ở Phương Tây, qua đó phá vỡ truyền thống đào tạo nhân lực nội bộ hàng chục năm qua Tờ Nikkei Asian Review cho hay 2 tập đoàn lớn của Nhật Bản là Hitachi và Sony Group mới đây đã phát động chương trình "giao lưu-trao đổi" nhân lực khi cho phép các nhân viên kiêm nhiệm 2 công việc cùng lúc tại 2 hãng Động thái trên diễn ra trong bối cảnh các tập đoàn Nhật Bản đang khát các tài năng trong mảng trí thông minh nhân tạo (AI) và vũ trụ số Đồng thời, biện pháp trên cũng tránh được xu thế sa thải hàng loạt của các Big Tech công nghệ như Alphabet (Google) hay Meta (Facebook) đang làm Bắt đầu từ tháng 2/2024, hai công ty Nhật Bản sẽ nhận một số nhân viên trẻ của nhau để làm việc kiêm nhiệm trong vòng 3 tháng thử nghiệm chương trình giao lưu-trao đổi nhân lực Cụ thể, những nhân viên này vẫn tiếp tục làm các công việc của mình ở công ty cũ, nhưng đồng thời sẽ dành thêm 3 tiếng đồng hồ mỗi tuần ngoài giờ hành chính để đến làm tại văn phòng doanh nghiệp bạn Phía Hitachi cho biết những nhân viên kiêm nhiệm này phần lớn sẽ làm việc ở những lĩnh vực chuyên ngành hay liên quan đến công việc cũ Trên thực tế, xu thế trao đổi nhân viên trên đang ngày một lan rộng ở Nhật Bản và trở thành trào lưu mới trong bối cảnh Phương Tây sa thải hàng loạt Ví dụ điển hình nhất là hãng Kirin Holdings và Meiji Holdings làm trong lĩnh vực nước giải khát-thực phẩm cũng đã thực hiện chương trình giao lưu-trao đổi nhân viên Theo đó, một bên công ty sẽ ký hợp đồng thuê ngoài (outsourcing) với nhân viên doanh nghiệp đối tác, tương tự như một công việc thứ 2 kiêm nhiệm. Hiện cả Kirin và Meiji đang đánh giá hiệu quả của chương trình và sẽ xem xét có tiếp tục thực hiện việc giao lưu này hay không vào tháng 4 tới Quay trở lại với Sony, tập đoàn này sẽ chấp nhận tuyển dụng các kỹ sư và nhân viên kế hoạch của Hitachi trong các mảng hoàn toàn mới như thiết bị điện tử, bán dẫn... Phía Sony cho biết họ kỳ vọng nhân viên Hitachi có thể cung cấp trợ giúp nhằm thương mại hóa công nghệ vũ trụ số, AI hay cảm biến hình ảnh. Đổi lại phía Hitachi mong muốn các nhân viên của Sony có thể gia tăng phát triển công nghệ AI và không gian ảo ở mảng sản xuất công nghiệp Phá vỡ truyền thống Dẫu vậy tình hình đang thay đổi khi Nhật Bản dần mất ưu thế dẫn đầu trước hàng loạt công nghệ như kỹ thuật số hay AI Việc chậm chân trong đổi mới cũng như khó đào tạo, tuyển dụng các nhân lực tương xứng với kỹ thuật mới đã buộc nhiều doanh nghiệp Nhật Bản phải tìm hướng đi mới trong quản trị nhân lực Bên ngoài khả năng bổ trợ nghiệp vụ lẫn nhau cũng như đảm bảo thu nhập cho người lao động, chương trình kiêm nhiệm trên còn giúp các nhân viên học hỏi và được đào tạo ở các lĩnh vực mới, qua đó quay về giúp ích cho công ty mẹ So với các chương trình tuyển dụng, đào tạo khác ở Nhật Bản thì việc trao đổi này dễ được người lao động chấp thuận hơn do vẫn giữ được công việc chính. Trong khi đó doanh nghiệp có thể tiết kiệm thời gian, tiền bạc đào tạo lại từ đầu "Chúng tôi muốn nguồn nhân lực bên ngoài đóng vai trò tích cực trong công cuộc đổi mới, cải cách cho công ty mình", một giám đốc của Sony trả lời Nikkei
Nhật Bản lập công ty sản xuất máy tính lượng tử mới Giới công nghiệp và học thuật Nhật Bản đang lên kế hoạch thành lập một công ty liên doanh mới trong tài khóa 2024 nhằm thương mại hóa máy tính lượng tử tốc độ cao thế hệ mới Theo kế hoạch, Viện Khoa học Phân tử (IMS) thuộc Viện Khoa học tự nhiên quốc gia của Nhật Bản sẽ thành lập công ty này để phát triển thiết bị mới gọi là máy tính lượng tử nguyên tử lạnh hoặc máy tính lượng tử nguyên tử trung tính. Công ty trên có kế hoạch đưa ra nguyên mẫu vào tài khóa 2026 và đặt mục tiêu trở thành công ty đầu tiên trên thế giới cung cấp thiết bị thương mại hiệu suất cao vào tài khóa 2030. Công ty mới sẽ có trụ sở tại quận Aichi, nơi đặt trụ sở của IMS Khoảng 10 công ty trong ngành, bao gồm các đại gia công nghệ của Nhật Bản như Fujitsu, Hitachi và NEC sẽ hỗ trợ cho hoạt động của công ty mới. Liên doanh này sẽ tận dụng thế mạnh công nghệ của Nhật Bản với hy vọng nâng cao khả năng cạnh tranh công nghiệp và an ninh kinh tế của đất nước
