Ngành điều thừa nhận nguy cơ sụp đổ vì tranh mua, tranh bán Tình trạng “tranh mua - tranh bán” vẫn diễn ra khiến giá điều thô và điều nhân bị ảnh hưởng lớn, đang gây thiệt hại cho chính doanh nghiệp ngành điều Doanh nghiệp ngành điều Việt Nam đang giữ vai trò trung tâm của chuỗi cung ứng hạt điều trên thế giới. Theo Hiệp hội điu Việt Nam (VINACAS), Việt Nam đang nhập khẩu tới gần 65% sản lượng điều thô và chiếm gần 80% lượng điều nhân xuất khẩu trên thị trường thế giới Điều thô được một số doanh nghiệp nhập từ Campuchia, châu Phi Năm 2023, các doanh nghiệp ngành điều Việt Nam nhập khẩu xấp xỉ 3 triệu tấn điều thô, chế biến xuất khẩu trên 600.000 tấn điều nhân. Tuy nhiên, giá điều thô có thời điểm tăng cao trong khi giá điều nhân cũng tăng nhưng không tương ứng, khiến nhiều doanh nghiệp càng làm càng lỗ Bước qua đầu mùa vụ điều năm 2024, nỗi lo này lại chực chờ khi vẫn tiếp diễn tình trạng doanh nghiệp, nhà máy chế biến điều trong nước có dấu hiệu mạnh ai nấy chạy đua nguyên liệu, tranh nhau làm giá khiến cho giá điều thô khả năng tiếp tục lên cao Chủ tịch VINACAS Phạm Văn Công thẳng thắng nhìn nhận, doanh nghiệp Việt đang “tự gõ vào chân mình" khi tự đẩy giá thành điều nguyên liệu cao hơn giá bán. Tình trạng này khiến hầu hết các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều nhân trong nước bị thua lỗ hoặc không có lợi nhuận, nhiều nhà chế biến đã phải tạm dừng hoạt động hoặc giảm sản lượng Việt Nam nhập khẩu tới gần 65% sản lượng điều thô của thế giới Ông Phạm Văn Công cho rằng, việc chủ động định hình lại chuỗi cung ứng điều toàn cầu, với sự tham gia của doanh nghiệp nội địa và nhiều quốc gia sản xuất điều là cần thiết để tìm tiếng nói chung, liên kết với nhau giải quyết những bất ổn, duy trì sự phát triển ổn định, bền vững “Tại sao nguyên liệu tăng nhưng giá điều nhân bán ra lại thấp, đây là câu hỏi rất nhức nhối. Việt Nam đang chi phối thị trường điều quốc tế, nhưng lại không làm chủ được thị trường nên phải phân tích chuỗi sản phẩm này xem khúc mắc ở đâu. VINACAS cho rằng, đó là lỗi của doanh nghiệp ngành điều Việt Nam, ta tự đội giá nguyên liệu, tranh mua, tranh bán, nguyên nhân nằm ở đó”, ông Công thẳng thắn nhận xét
Tình trạng tranh mua, tranh bán, phân chia lợi nhuận bất hợp lý khiến cho Việt Nam, nơi chế biến điều nhân lớn nhất thế giới đứng trước nguy cơ sụp đổ, gây ra đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu Chúng tôi không giấu nữa Hội nghị điều quốc tế Việt Nam lần thứ 13 khai mạc sáng nay tại TP. Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình, do Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS) và Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công thương) phối hợp tổ chức diễn ra trong bối cảnh hết sức căng thẳng. Đây là lần đầu tiên mà những khó khăn nội tại của ngành điều Việt Nam được chính chủ nhà "phơi bày" cho hàng trăm doanh nghiệp cũng như đối tác nước ngoài đến từ 40 nước khác hiểu rõ Phát biểu tại hội nghị, ông Phạm Văn Công, Chủ tịch VINACAS cho biết: "Năm 2022, 2023, chuỗi cung ứng toàn cầu, trong đó có ngành điều đang dần hồi phục sau đại dịch thì lại bị tác động lớn từ cuộc xung đột Nga - Ukraine, Israel - Hamas và lạm phát cao trên toàn cầu. Là mặt hàng được tiêu thụ chủ yếu ở các nước phát triển, giá điều nhân xuất khẩu của Việt Nam vốn đã giảm nhiều trong những năm trước, lại tiếp tục giảm xuống thấp trong năm 2023. Trong khi đó, giá điều thô nguyên liệu (được sản xuất nhiều nhất tại châu Phi) tuy cũng giảm, nhưng mức giảm chậm hơn nhiều so với điều nhân, từ đó dẫn đến việc phân chia lợi nhuận không hợp lý, mà thiệt thòi đang nằm ở phía các doanh nghiệp Việt Nam "Giá thành cao hơn giá bán đã khiến cho hầu hết các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều nhân Việt Nam bị thua lỗ hoặc không có lợi nhuận. Không ít nhà máy chế biến điều nhân đã phải tạm dừng hoạt động hoặc giảm sản lượng, nguy cơ đóng cửa hàng loạt đang cận kề. Trong khi đó, Việt Nam là trung tâm của chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu vì nhập khẩu tới gần 65% sản lượng điều thô của thế giới và chiếm gần 80% lượng điều nhân xuất khẩu. Do vậy, nếu xảy ra tình trạng đóng cửa hàng loạt các nhà máy chế biến, chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị đứt gãy dẫn tới điều nhân trên thị trường bị thiếu hụt và điều thô sẽ dư thừa. Như vậy, không chỉ Việt Nam mà các nước khác trong toàn chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu cũng sẽ bị ảnh hưởng", ông Phạm Văn Công phân tích Trao đổi với báo chí, lãnh đạo VINACAS thừa nhận bên cạnh những khó khăn khách quan từ ảnh hưởng của thế giới, ngành điều Việt Nam lâm vào cảnh khó khăn hiện nay có lỗi rất lớn của các doanh nghiệp Việt Nam khi tranh mua điều thô với giá cao sau đó lại tranh nhau bán điều nhân khiến cho khách hàng nước ngoài lợi dụng để ép giá. Chia sẻ với Thanh Niên, nhiều doanh nghiệp tham dự hội nghị đều có cùng nhận định: "Giá điều thô đầu vụ lúc nào cũng có chất lượng cao hơn, khi mua sớm cũng đỡ phải tốn chi phí lưu kho, và hơn nữa nhà máy không thể nào chờ đợi trong cảnh thiếu nguyên liệu. Ngoài ra áp lực thực hiện hợp đồng, áp lực trả lãi ngân hàng luôn đè nặng lên doanh nghiệp. Những yếu tố này khiến cho các doanh nghiệp Việt Nam không thể đoàn kết lại được mà phải tìm cách tự đi" Khó lường hết hậu quả Tại hội nghị, đa số các diễn giả đến từ châu Phi thừa nhận diện tích vùng trồng điều ở châu Phi và các nước khác tăng nhanh, sản lượng điều thô tăng mạnh. Ông Micheal Waring, Chủ tịch Hội đồng Hạt quả khô Quốc tế (INC) thông tin: "Hạt điều hiện nay đang được sản xuất nhiều nhất nhì thế giới. Bờ Biển Ngà, nước có diện tích và sản lượng điều thô dẫn đầu thế giới, đã tăng liên tục từ 680.000 tấn/năm lên 1,25 triệu tấn/năm; Campuchia từ 200.000 tấn/năm, lên 650.000 tấn/năm và đang có kế hoạch đạt sản lượng 1 triệu tấn điều thô trong vài năm tới. Bài học từ cây công nghiệp khác cho thấy, tăng trưởng nóng dẫn đến sự mất cân đối cung cầu, khi xuất hiện thêm những bất ổn thì sự chênh vênh trong toàn chuỗi cung ứng càng rõ nét. Khó lường hết hậu quả khi trung tâm của chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu ở Việt Nam bị trục trặc" Ông Adama Coulibaly, Tổng giám đốc Hội đồng Bông và Điều Bờ Biển Ngà, nhận định: "Chúng tôi ghi nhận giá điều bắt đầu giảm từ năm 2018, kể cả điều thô và điều nhân đều giảm. Nhưng giá bán đến tay người tiêu dùng thì vẫn cao. Do đó, đã đến lúc điều chỉnh, định hình lại sự vận hành sao cho các bên trong chuỗi cùng hoạt động hiệu quả. Việc điều chỉnh phải cân đối thế nào để phân bổ hợp lý hơn chuỗi giá trị điều toàn cầu, để các bên cùng phát triển ổn định" Theo VINACAS, năm 2023, xuất khẩu điều nhân của Việt Nam đạt 645.316 tấn, tăng 24,33 % so với 2022. Đây là kỷ lục mới trong lịch sử ngành điều Việt Nam, tuy nhiên nghịch lý là lợi nhuận của doanh nghiệp điều Việt Nam lại bị thu hẹp đáng kể
