Making Indonesia 4.0 Giấc mơ top 10 nền kinh tế lớn nhất thế giới Lãnh đạo Indonesia, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á, không ngần ngại đặt tham vọng đưa đất nước này vào top 10 nền kinh tế lớn nhất thế giới trong CMCN 4.0 Với kế hoạch đầy tham vọng có tên "Making Indonesia 4.0", Tổng thống Joko Widodo bày tỏ quyết tâm đưa đất nước này lọt top 10 nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2030. Vị thế nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á và đứng thứ 16 trên toàn cầu chưa đủ để làm các nhà chức trách Indonesia cảm thấy thỏa mãn dù GDP của quốc gia này đã vượt 1.000 tỷ USD trong năm 2017 Making Indonesia 4.0 là gì ? Đây là kế hoạch phát triển do Bộ Công nghiệp Indonesia soạn thảo và công bố, trong đó chủ yếu kêu gọi nỗ lực nhằm đổi mới năng lực trong các ngành nghề chế biến thực phẩm - đồ uống, dệt may, ô tô, hóa chất và điện tử,… thông qua cải tạo và hoàn thiện hệ thống giao thông vận tải, ứng dụng công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và Internet vạn vật (IoT)…. Trong bối cảnh thế giới bước vào cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4, hay còn gọi là CMCN 4.0, Chính phủ của ông Widodo xác định đất nước vạn đảo phải chuẩn bị thật tốt để tham gia vào xu hướng này. Là người khởi xướng kế hoạch "Making Indonesia 4.0", ông Widodo đặt kỳ vọng vào những chuyển đổi nhanh chóng và sâu rộng nhờ áp dụng khoa học công nghệ hiện đại và tạo thêm nhiều việc làm cũng như đưa những tác động tích cực lan tỏa tới mọi tầng lớp lao động Tại Hội nghị Thượng đỉnh Công nghiệp Indonesia 2018, Tổng thống Widodo tin rằng thực hiện thành công kế hoạch này có thể giúp GDP của Indonesia tăng trưởng thêm 1-2% mỗi năm, lên mức 6-7% trong giai đoạn 2018 – 2030 và đưa đất nước lọt vào top 10 nền kinh tế lớn nhất toàn cầu vào năm 2030 Hiểu rõ những thuận lợi và khó khăn của mình, Indonesia đặt mục tiêu thúc đẩy tính cạnh tranh của ngành công nghiệp sản xuất thông qua ứng dụng công nghệ. Những mặt hàng họ đặt ưu tiên cao nhất là thực phẩm và đồ uống, ô tô, dệt may, điện tử và hóa chất nhằm hướng tới vị thế dẫn đầu trong các lĩnh vực này Trong cuộc CMCN 4.0, lĩnh vực sản xuất sẽ chứng kiến những thay đổi vượt trội với sự góp mặt của trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và IoT. Những thế mạnh truyền thống như lao động trẻ và rẻ đã không còn phát huy được vai trò của mình trong cuộc cách mạng này. Thay vào đó, máy móc và khả năng tự động hóa sẽ giúp cải thiện mạnh mẽ hiệu suất. Một quốc gia chỉ thực sự có khả năng phát triển nếu tận dụng thành công những đột phá công nghệ mới Chính phủ của ông Widodo nhấn mạnh phát triển mãnh mẽ các lĩnh vực trọng tâm sẽ góp phần thúc đẩy xuất khẩu cũng như gia tăng đóng góp với GDP của Indonesia. Các nhà quản lý cũng kỳ vọng kế hoạch mới có thể tạo ra 10 triệu việc làm mới từ nay đến năm 2030. Bộ trưởng Công nghiệp Indonesia Airlangga Hartarto cũng hy vọng "Making Indonesia 4.0" sẽ là kế hoạch chủ chốt để thúc đẩy các ngành công nghiệp hạ tầng có giá trị gia tăng và công nghệ cao, từ đó đưa nước này trở thành một đối thủ cạnh tranh trên "sân chơi" toàn cầu Với những kỳ vọng lớn lao, "Making Indonesia 4.0" đang là trọng tâm hàng đầu của Indonesia. Chính phủ của Tổng thống Widodo đang ưu tiên mọi nguồn lực để tập trung hiện thực hóa kế hoạch này, giúp đất nước phát triển mạnh mẽ hơn nữa. Hợp tác với các tổ chức danh tiếng quốc tế cũng đang được Indonesia đẩy mạnh nhằm sớm hiện thực hóa tham vọng Bên cạnh đó, Indonesia cũng tập trung phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng những đòi hỏi mới. Song song với tham vọng lớn, Indonesia cũng đề cao cải thiện chất lượng giáo dục vào đào tạo nghề, trong đó có một phần để nâng cao năng lực cho những người bị mất việc làm trong cuộc CMCN 4.0 mà họ đang muốn đẩy mạnh 4 năm khắc họa chân dung Tổng thống Widodo Ngày 20/10/2018 sẽ đánh dấu 4 năm ông Joko Widodo đảm trách cương vị Tổng thống Indonesia. Một trong những thành tựu lớn nhất mà người ta nhớ tới ông Widodo chính là việc đưa Indonesia bước chân vào hàng ngũ những quốc gia có GDP 1.000 tỷ USD vào năm 2017. Nếu "Making Indonesia 4.0" thành công, nhiều thập niên sau, người ta vẫn sẽ nhắc tên ông trong vai trò khởi xướng ra kế hoạch đầy tham vọng này Tổng thống Widodo là cái tên rất được người nghèo ủng hộ. Trong 4 năm qua, ông đã góp phần không nhỏ trong việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và giúp kinh tế Indonesia phát triển ổn định với tốc độ khoảng 5%. Cùng với Making Indonesia 4.0, vị Tổng thống này muốn đưa tốc độ phát triển của Indonesia tăng thêm từ 1-2%/năm đến 2030 Với hơn 260 triệu dân sống phân bổ trên hàng trăm hòn đảo lớn, nhỏ, mục tiêu đưa Indonesia phát triển đồng đều là một thách thức không dễ dải quyết. Tuy nhiên, trong suốt 4 năm nhiệm kỳ, ông Widodo đã dành nhiều sự tập trung vào phát triển các khu vực xa xôi thay vì chỉ tập trung ở Jakarta và các đảo chính lớn. Điều đó đã giúp ông Widodo rất được người dân yêu mến Tập trung phát triển hạ tầng ở những khu vực xa xôi là cách để ông Widodo giúp những khu vực xa xôi có cơ hội phát triển hơn. Thậm chí, ông Widodo còn cắt giảm chi phí trợ giá xăng dầu, vốn chỉ có lợi cho tầng lớp trung lưu và dành số tiền đó nhằm phát triển cơ sở hạ tầng ở những khu vực vùng sâu, vùng xa Với thời gian 5 năm, nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Widodo sẽ kết thúc vào năm 2019. Tuy nhiên, với những cống hiến của ông Widodo và sự yêu mến của người dân dành cho ông, người ta hoàn toàn có cơ sở để nghĩ tới một nhiệm kỳ thứ 2 kéo dài tới năm 2024, cơ hội lớn để ông Widodo có thể hiện thực hóa những kế hoạch đầy tham vọng của mình Linh Anh
Amazon sắp đầu tư gần 1 tỷ USD vào Indonesia Đây là bước tiến lớn thứ 2 của Amazon vào Đông Nam Á sau khi mở rộng hoạt động sang Singapore vào năm ngoái... Amazon sẽ mở dịch vụ điện toán đám mây Amazon Web Services tại Indonesia Theo tờ Straits Times, Amazon của Mỹ đang có kế hoạch đầu tư 14 tỷ Rupiah (gần 1 tỷ USD) vào Indonesia với việc mở dịch vụ điện toán đám mây Amazon Web Services tại nước này Kế hoạch này được phó chủ tịch Werner Vogels của Amazon công bố tới Tổng thống Indonesia Joko Widodo trong một cuộc gặp vào cuối tuần trước Bộ trưởng Tài chính Sri Mulyani Indrawati - người cũng tham gia cuộc gặp trên nói với tờ Tempo rằng khoản đầu tư trên sẽ kéo dài 10 năm Amazon Web Services cung cấp dịch vụ lưu trữ và ứng dụng qua internet tính phí. Nền tảng này được dự báo sẽ trở thành trụ cột chính cho sự tăng trưởng của làn sóng startup đang rất sôi động của Indonesia. Theo hãng nghiên cứu thị trường Statista, chi tiêu cho điện toán đám mây tại Indonesia được dự báo sẽ đạt 1,3 tỷ USD trong năm nay, tăng từ chỉ 160 triệu USD vào năm 2012 Tuy nhiên, Amazon sẽ phải đối mặt với cạnh tranh gay gắt từ đối thủ Trung Quốc Alibaba - nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây lớn tại Indonesia và đã mở trung tâm dữ liệu tại nước này vào đầu năm nay nhằm hỗ trợ các startup địa phương Alibaba cũng đã đầu tư 1,1 tỷ USD vào startup thương mại điện tử hàng đầu Indonesia - Tokopedia và cũng sở hữu Lazada - một trang mua sắm trực tuyến khác tại Đông Nam Á Nền kinh tế số của Đông Nam Á được dự báo sẽ đạt quy mô hơn 200 tỷ USD vào năm 2025, trong đó, Indonesia, nền kinh tế lớn nhất khu vực, chiếm tỷ trọng lớn Kế hoạch tiến vào thị trường Indonesia của Amazon được đưa ra sau khi hãng này mở rộng hoạt động sang Singapore vào năm ngoái. Đây là bước tiến lớn thứ 2 của gã khổng lồ này vào Đông Nam Á Trung tâm hoàn thiện đơn hàng cho dịch vụ giao hàng nhanh Prime Now tại Singapore hiện là cơ sở lớn nhất thế giới của Amazon, với diện tích gần 9.300 m2 tại Trung tâm vận tải Mapletree ở Toh Guan Road East Ngọc Trang
Thủ đô mới của Indonesia sẽ trở thành Thung lũng Silicon giữa rừng Chuyển thủ đô tới khu vực hẻo lánh của đất nước, Chính quyền của Tổng thống Joko Widodo muốn biến nơi đây trở thành một đô thị công nghệ Thung lũng Silicon của người Indonesia Nhà lãnh đạo Indonesia cho biết, mô hình thủ đô mới của nước này sẽ là nơi quy tụ các công ty công nghệ và sáng tạo bên cạnh các cơ quan đầu não của chính phủ. Ông Widodo muốn thủ đô mới, vốn chưa được đặt tên, trở thành nơi thúc đẩy khởi nghiệp công nghệ cũng như các lĩnh vực số hóa Nằm trong một khu rừng ở East Kalimantan trên đảo Borneo, thủ đô mới của Indonesia được kỳ vọng sẽ là niềm tự hào của đất nước này với việc đưa các hệ thông công nghệ vào phục vụ các lĩnh vực công. Kế hoạch rời đô dự kiến sẽ tiêu tốn của chính phủ khoảng 33 tỷ USD Theo kế hoạch, việc xây dựng thủ đô mới sẽ bắt đầu vào năm tới. Tình trạng tắc nghẽn và ngập lụt là nguyên nhân chính khiến Indonesia rời đô khỏi Jakarta. Bên cạnh đó, kế hoạch mới cũng được kỳ vọng san bằng khoảng cách phát triển giữa các vùng của Indonesia, vốn bị ngăn cách bởi biển Theo ông Widodo, thành phố mới sẽ có những cơ sở giáo dục đẳng cấp thế giới, bệnh viện hiện đại, công viên thực vật và hỗ trợ tối đa cho hệ thống vận tải xanh bằng việc thúc đẩy cho xe điện hoạt động Trong khi nhà chức trách xác định thủ đô mơi được xây dựng trên khoảng đất 180.000 ha ở East Kalimantan, trung tâm hành chính nhà nước sẽ tọa lạc trên khoảng diện tích 10.000 ha và 30.000 ha khác được quy hoạch để bán cho các cá nhân và công ty với mức giá thấp hơn nhiều so với ở Jakarta hiện nay Từ vùng đất ngủ quên tới đô thị không ngủ Vào ban đêm, khu vực được chọn làm thủ đô mới của Indonesia khá tĩnh lặng. Thỉnh thoảng, người ta nghe thấy tiếng xe tải chở than hoặc chở trái cọ di chuyển trong bóng tối. Tuy nhiên, kế hoạch rời đô của Indonesia sẽ biến nơi đây, từ một khu rừng ngập nước, trở thành đô thị toàn cầu Với dân số 260 triệu người, Indonesia là quốc gia đông dân thứ 4 trên thế giới. Việc khu vực này được lựa chọn thành thủ đô mới của Indonesia đã gây lo lắng cho người dân bản địa. Ipah, một bà mẹ đơn thân 18 tuổi, cho biết: "Thành phố Kalimantan – cách phần nhiều người dân Indonesia vẫn gọi toàn bộ phần lãnh thổ của Indonesia trên đảo Borneo, hiện nay là nơi yên bình và an toàn. Trong khi đó, thủ đô là nơi chẳng bao giờ ngủ. Có quá nhiều khói và tiếng ồn ở đó" Với dân số hơn 10 triệu người, Jakarta nổi tiếng là một thành phố lớn, đông đúc, ô nhiễm và đang bị nhấn chìm. Trong khi đó, Borneo là nơi ít gặp thiên tai. Nó cũng nằm ở vị trí thuận lợi với các quần đảo lớn của Indonesia, giúp việc kết nối với thủ đô dễ dàng hơn cả về mặt chính trị và kinh tế Ông Bambang Brodjonegoro, Bộ trưởng bộ Kế hoạch Indonesia, cho biết: "Trong vòng 5 năm tới, chúng tôi nghĩ dân số thủ đô mới sẽ là 200.000 đến 300.000 người. Trong vòng 10 năm, dân số sẽ đạt 1 triệu và sau đó là 1,5 triệu" Tuy nhiên, rút kinh nghiệm từ bài học ở Jakarta, Indonesia tuyên bố sẽ quản lý sự phát triển của thành phố để nó không mở rộng ngoài tầm kiểm soát. Nói một cách bóng bẩy, ông Brodjonegoro nhấn mạnh thành phố 33 tỷ USD sẽ được xây dựng dựa trên tinh hoa về quản lý của Seoul, màu xanh của Singapore và sự độc lập của chính quyền với doanh nghiệp như Washington. Thủ đô mới nằm cách Jakarta 1.300 km về phía đông bắc Giấc mơ lâu dài Việc vùng đất này được chọn làm thủ đô mới khiến khá nhiều người dân hào hứng. Họ tin rằng quyết định của chính phủ sẽ giúp các trường học trong khu vực tốt hơn, đường được trải nhựa sạch sẽ hơn, nước sạch được cung cấp và lưới điện ổn định. Tuy nhiên, bên cạnh đó, những nỗi lo như của Ipah là điều không tránh khỏi Người ta lo lắng tình trạng đầu cơ sẽ đẩy giá đất lên cao cùng với việc tập trung quá nhiều người sẽ khiến tìm việc làm trở nên khó khăn hơn bên cạnh việc phá hủy môi trường. Hiện tại, tờ báo địa phương Tribun Kaltim cho biết giá đất trong khu vực này đã tăng gấp 4 sau thông báo lựa chọn nó làm thủ đô mới của chính quyền Tuy nhiên, ông Bagus Susetyo, chủ tịch hiệp hội bất động sản Indonesia, cho biết các doanh nghiệp lớn không mua đất và đẩy giá chúng lên cao bởi họ có những quỹ đất lớn ở khu vực Balikpapan gần đó Bên cạnh những nguy cơ với con người, khu vực East Kalimantan còn được biết đến là nơi trú ngụ của nhiều loài linh trưởng và động vật quý hiếm. Giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng Brodjonegoro nhấn mạnh không ngôi nhà nào được phép xây dựng trong khu vực rừng được bảo tồn. Bên cạnh đó, chính phủ cũng có kế hoạch trồng lại rừng ở những khu mỏ bỏ hoang hoặc những đồn điền cọ bất hợp pháp Ông Brodjonegoro lấy ví dụ về khu bảo tồn gấu trúc khổng lồ ở thành phố Thành Đô, Trung Quốc để trấn an các nhà hoạt động vì môi trường về kế hoạch mới của chính phủ Số phận của các loài linh trưởng là vấn đề đặc biệt nhạy cảm ở Indonesia. Đó chính là biểu tượng cho cuộc chiến giữa các nhà bảo tồn thiên nhiên hoang dã với ngành công nghiệp dầu cọ lớn nhất thế giới ở quốc gia này. Các nhà bảo tồn vẫn khăng khăng rằng việc chuyển thủ đô tới East Kalimantan chắc chắn sẽ gây những tác động nhất định Linh Anh
Nhà đồng sáng lập 35 tuổi của Gojek từ chức CEO để tham gia chính trường Mới đây, Nadiem Makarim - đồng sáng lập Gojek, đã phát biểu trước giới truyền thông rằng anh đã chấp nhận lời đề nghị của Tổng thống Indonesia Joko Widodo về việc đảm nhiệm một vị trí trong nội các, sau khi từ chức giám đốc điều hành Gojek Theo Bloomberg, Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã đề nghị nhà đồng sáng lập của Gojek tham gia vào một vị trí trong nội các mới của ông. Điều này khẳng định tầm quan trọng của ngành công nghiệp internet trong việc thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á Ngày 21/10, Nadiem Makarim - đồng sáng lập Gojek, đã phát biểu trước giới truyền thông rằng anh đã chấp nhận lời đề nghị của Tổng thống và đảm nhiệm một vị trí trong nội các, sau khi từ chức giám đốc điều hành Gojek. Điều này đồng nghĩa với việc start-up 10 tỷ USD đã mất đi nhà lãnh đạo có tầm nhìn vào đúng thời điểm họ đang cần huy động vốn nhằm cạnh tranh với Grab Gojek cho biết trong một thông báo, Chủ tịch Andre Soelistyo và nhà đồng sáng lập Kevin Aluwi sẽ trở thành đồng CEO của công ty. Start-up gọi xe này sẽ phác thảo những bước đi tiếp theo trong những ngày tới. Ông Widodo, thường được biết đến với cái tên Jokowi, sẽ nêu chi tiết về vị trí của Makarim trong một thông báo được phát hành sau Willson Cuaca, đối tác quản lý của East Ventures, nhận định: "Điều này có nghĩa là nội các mới của ông Jokowi sẽ có rất nhiều người trẻ tuổi với đầy tiềm năng. Điều này cho thấy Indonesia đánh giá cao những gì họ đã cống hiến cho đất nước. Đối với Gojek, công ty này đã đạt đến thời điểm mà dù Nadiem từ chức, thì họ vẫn hoạt động kinh doanh như bình thường" Nadiem Makarim, 35 tuổi, là nhà đồng sáng lập Gojek. Anh xuất thân từ một gia đình nổi tiếng ở Indonesia. Ông nội anh là một anh hùng giải phóng dân tộc, công tác trong một phái đoàn góp công giúp Indonesia giành được độc lập từ Hà Lan tại một hội nghị tổ chức năm 1949. Makarim học tiểu học tại Jakarta (Al Izha), trung học ở New York (Dalton School), trung học phổ thông ở Singapore (United World College) và là sinh viên Đại học Brown thuộc nhóm trường Ivy League của Mỹ Hôm nay, tại Jakarta, Makarim phát biểu với các phóng viên sau khi tuyên bố từ chức: "Kể từ khi bắt đầu, nhiệm vụ của tôi ở Gojek là đưa tầm ảnh hưởng của Indonesia ra toàn thế giới. Bởi vậy, đây là phần tiếp theo của nhiệm vụ đó, nhưng chắc chắn là dành cho cả nhà nước Indonesia và với tầm cỡ lớn hơn" Gojek là start-up lớn nhất trong ngành công nghiệp internet của Indonesia - một nền kinh tế đang bùng nổ khi xu hướng sử dụng smartphone không ngừng gia tăng. Quốc gia đông dân thứ 4 trên thế giới đã sản sinh ra những start-up kỳ lân khác như Tokopedia và Bukalapak, những công ty tiềm năng đang thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử và nền kinh tế số nói chung Makarim sáng lập Gojek vào năm 2010, hoạt động với tư cách là một trung tâm gọi điện thoại, sắp xếp các chuyến đi tại Jakarta. Ở giai đoạn đầu, mọi việc đều được thực hiện thủ công - các nhân viên gọi điện thoại cho từng người lái xe máy đến khi họ nhận đơn. Hơn nữa, Makarim còn phải làm việc với nhiều start-up khác để duy trì hoạt động của Gojek. Đến năm 2014, nhà sáng lập Gojek mới quyết định ra mắt một ứng dụng trên điện thoại, với sự hỗ trợ từ nhà đầu tư là Northstar Group. Khi chính thức hoạt động vào tháng 1/2015, dịch vụ này trở nên nổi tiếng đến mức Gojek còn bị quá tải đơn đặt chuyến Hiện tại, Gojek có hơn 2 triệu tài xế và 400.000 tài khoản, ứng dụng này cũng được tải xuống hơn 155 triệu lần tại Đông Nam Á. Google, JD.com và Tencent là một trong những nhà đầu tư nổi tiếng của Gojek và start-up này được coi là biểu tượng cho tham vọng của các doanh nhân Indonesia Hương Giang
Chính khách công nghệ Ông Nadiem Makarim trong lần làm việc với đoàn quan chức Tp.HCM do bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân dẫn đầu hồi tháng 8-2019 tại trụ sở tập đoàn Gojek, Jakarta Theo thông tin đã đưa, Nadiem Makarim – nhà sáng lập kiêm CEO startup internet thành công nhất Indonesia Go-Jek vừa tuyên bố từ chức tại công ty này để đảm nhận vị trí mới ở nội các của Tổng thống Indonesia Joko Widodo "Tôi cực kỳ vinh dự khi có cơ hội tham gia vào nội các của Thủ tướng. Sứ mệnh của tôi với Go-Jek luôn là đưa Indonesia lên tầm cỡ thế giới. Vì vậy, việc thay đổi công việc lần này chỉ là tiếp tục sứ mệnh đó, nhưng giờ là cho đất nước, ở một phạm vi lớn hơn" Thay thế vị trí của Makarim tại Go-Jek sẽ là Andre Soelistyo – Chủ tịch tập đoàn Go-Jek và Kevin Aluwi – đồng sáng lập Go-Jek. "Họ sẽ chia sẻ trọng trách dẫn dắt công ty trong thời gian sắp tới trên cương vị đồng CEO", tuyên bố của công ty nói "Chúng tôi đã lên kế hoạch cho khả năng này và vì vậy không có bất kỳ sự giãn đoạn nào với công việc kinh doanh của công ty" Việc bổ nhiệm một lãnh đạo công nghệ vào nội các của Tổng thống Indonesia lần này không có gì bất ngờ bởi trước đó ông Widodo đã luôn cam kết sẽ tận dụng những startup kỹ thuật số để thúc đẩy nền kinh tế địa phương. Điều khiến nhiều người bất ngờ hơn là quyết định nhanh chóng của CEO Makarim Là một cựu sinh viên Harvard, Makarim đã đồng sáng lập nên Go-Jek từ 9 năm trước và anh đã góp phần biến đây trở thành một trong những startup kỳ lân lớn nhất của Indonesia. Hiện công ty được định giá khoảng 10 tỷ USD và đang nhắm đến trở thành "siêu ứng dụng" thống trị trong khu vực. Go-Jek hiện có 2 triệu tài xế, 400.000 đối tác nhà hàng. Ứng dụng Gojek đã được tải hơn 155 triệu lượt tại Đông Nam Á. Nhà đầu tư của startup này gồm Google, JD.com, Tencent... Có thể thấy đây chính là thời điểm Go-Jek đang phát triển bùng nổ nhất, nhiều người kỳ vọng rằng CEO Makarim sẽ còn đưa công ty tiến xa hơn nữa khi mà nhà sáng lập này còn quá trẻ, mới bước sang tuổi 35. Chính vì vậy, quyết định ngừng lãnh đạo Go-Jek của Makarim khiến nhiều người không khỏi tiếc nuối Câu hỏi đặt ra là CEO Go-Jek được Tổng thống Widodo mời về làm vị trí gì trong nội các để anh sẵn sàng từ bỏ công ty của mình như vậy ? Hiện tại chưa có thông tin gì chính xác và phía Makarim cũng từ chối trả lời nhưng truyền thông địa phương đã đồn đoán rằng vị doanh nhân trẻ có thể sắp đảm đương vị trí mới liên quan đến bộ Kinh tế kỹ thuật số hoặc Bộ Giáo dục
